‘Vertalen is ver-zinnen wat er staat’

Literaire middag 2022

‘Vertalen is ver-zinnen wat er staat’, een opmerkelijke uitspraak van Harrie Lemmens tijdens de jaarlijkse literaire middag op zondag 3 april jl. bij Sociëteit Amicitia, georganiseerd door de Tafel Literair. De in 1953 in Altweertheide geboren Lemmens was deze zondag tezamen met zijn echtgenote Ana Carvalho te gast om de ongeveer 50 aanwezigen (leden en introducees) een inkijkje te geven in hun beider werk als vertaler/schrijver en voor wat Carvalho betreft ook nog als fotograaf. Een optreden waar hij naar had uitgekeken, aldus Lemmens: ‘Ik heb dit altijd een keer bij Amicitia willen doen’. 

Lemmens geldt als recordvertaler van het Portugees naar het Nederlands, met in totaal meer dan 100 boeken (proza en gedichten). Het leverde hem enkele bijzondere prijzen op, zoals in 2006 de vertaalprijs van het Fonds van de Letteren en onlangs nog een door de Portugese president De Sousa uitgereikte hoge staatsonderscheiding.’Een vertaler’, aldus Lemmens terugkomend op het begincitaat hierboven, ‘moet er voor zorgen dat de strekking van het oorspronkelijke verhaal of gedicht dat hij vertaalt tot zijn recht komt en dat vraagt dus om een eigen creatieve inbreng van de vertaler. Niet woorden of zinnen letterlijk vertalen, maar weergeven wat de schrijver bedoelt, met andere woorden de oorspronkelijke zinnen ‘verzinnen’ in de andere taal.

Het ging overigens deze middag niet alleen over de rol van Harrie Lemmens als vertaler. Onder de deskundige leiding van Paul Willems werd uitvoerig stilgestaan bij enkele boeken die hij heeft geschreven zoals ‘God is een Braziliaan’ en met name ‘Licht op Lissabon – Stadsverhalen’. Aan de hand van een powerpointpresentatie liepen Lemmens en Carvalho als het ware door hun geliefde stad en vertelden zij over de dingen die zij zien en wat die aan cultuur en geschiedenis herbergen

Uiteraard kwam aan de orde de vraag hoe en wanneer beide echtelieden elkaar hadden leren kennen. Antwoord: nadat de in Porto geboren Ana Cavalho enkele jaren in Leipzig had gewerkt verhuisde zij in de beginjaren tachtig naar het toenmalige Oost-Berlijn waar ze op de Humboldt-universiteit Harrie Lemmens leerde kennen. Die was daar na zijn studie in Nijmegen terechtgekomen en toentertijd als vertaler Duits aan het werk. In 1985 besloten de twee naar Lissabon te verhuizen en ging Lemmens zich specialiseren in het vertalen vanuit het Portugees in het Nederlands. Sinds een aantal jaren, zo vertelden ze, wonen ze een halfjaar per jaar in Lissabon en het andere halfjaar in Nederland.

Niet alleen Harrie Lemmens kwam deze middag uitvoerig (en enthousiast) aan het woord, ook zijn vrouw vertelde uitvoerig over haar werk. Zij vertaalt vanuit het Nederlands naar het Portugees (onder andere Cees Nooteboom, Hugo Claus en Adriaan van Dis), heeft fotoboeken gemaakt, onder meer Het uurwerk van de Ziel (en foto’s in door Lemmens geschreven boeken) en veel exposities gehad op tentoonstellingen wereldwijd. Samen publiceren zij ook nog een Portugees digitaal literair magazine, Zuca geheten.

Naast de literatuur kwam als intermezzo ook nog de muziek aan bod deze middag. Leerlingen van Muziekschool Rick (viool, harp en cello) zorgden samen met een tweetal docenten voor een goed verzorgd (en voor de wat de jeugdige celliste betreft vertederend) optreden, dat op aller waardering kon rekenen.

Bestuur Tafel Literair.

Marleen Gresnigt,

Ellen Stoks.